به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب،جنگ ایران و رژیم بعث عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جنگ‌های قرن بیستم، از مقاطع بزرگ تاریخ کشورمان است که از آن به‌عنوان «دفاع مقدس» یاد می‌شود؛ مقدس از آن حیث که اهداف و آرمان‌های آن نیز مقدس بوده‌اند مردم ایران که به‌تازگی از بند استبداد و استکبار رهایی یافته بودند با هدایت و رهبری مدبرانه امام خمینی (ره) و ایستادگی و مجاهدت تاریخی خود، استقلال و آزادی را به دست آوردند که عامل سرخوردگی و شکست ابرقدرت‌های عالم شد.

با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز اختلافات سیاسی ترورهای مختلف، اغتشاش‌ها، آشوب‌ها و حملات مختلف به مناطق کشور بخصوص استان‌های مرزی و... استکبار دل‌خوش به شکست زودهنگام این انقلاب و زمینه‌سازی ورود دوباره خود به این سرزمین بوده است. با شروع تهاجم حکومت صدام با اهداف مختلف ازجمله نابودی نظام نوپای جمهوری اسلامی و اشغال مناطق نفتی خوزستان حمایت همه‌جانبه نظامی و سیاسی کشورها و سازمان‌های مختلف از کشور عراق آغاز شد.

نظام نوپای ایران که در حال مبارزه با منازعات داخلی آرایش ساختارهای سیاسی و نظامی و ساماندهی اوضاع کشور بود هنوز آمادگی دفاع مستحکم از مرزهای خود را نداشت اما به لطف مجاهدت‌های مردم سراسر کشور با تمام توان مقابل دشمن ایستادگی کرده و یک وجب از خاک سرزمین خود را به دشمن واگذار نکرد. جنگی که به فرموده رهبر معظم انقلاب این جنگ علیه انقلاب اسلامی ایران و به‌منظور واژگون ساختن نظام انقلابی ایران و از بین بردن انقلاب اسلامی سازمان‌دهی شد.

می‌توان گفت که تثبیت انقلاب اسلامی مدیون دوران دفاع مقدس است. امام خمینی (ره) درباره این جنگ می‌فرمایند: «جنگ درعین‌حال که ناگوار بود و شهرهای ما را خراب کرد، ولی برکاتی داشت که اسلام به دنیا معرفی شد و اینکه چه اشخاصی و قدرت‌هایی در مقابل اسلام ایستادند و چه کسانی از اسلام می‌ترسند؛ و چه قدرت‌هایی علیه اسلام قیام کردند. همه این‌ها در جنگ معلوم شد.»

ایستادگی و رشادت‌های رزمندگان ایران هزینه‌های سنگین جانی و مالی بر دشمنان تحمیل کرد؛ چراکه دشمن از همه نوع تجهیزات و سلاح‌های مختلف استفاده کرده و هم‌زمان از حمایت سایر کشورها و مجامع بین‌المللی نیز برخوردار بود حضور جهادی و انقلابی مردم ایران درصحنه‌های نبرد توازن نظامی جنگ را به سمت ایران برتری داد که همین باعث ترس و نگرانی حکومت صدام و حامیان وی شد. لذا با کمک گرفتن از سایر دول غربی شروع به کاربرد سلاح‌های شیمیایی به‌عنوان یک عامل بازدارنده در برابر نیروهای ایرانی کرده است. حکومت رژیم بعث که دیگر توان مقابله با حملات رزمندگان را نداشت از انواع سلاح‌های شیمیایی برای مهار آنان استفاده کرد و حتی این حملات شیمیایی را به بمباران روستاها و شهرها کشاند. استفاده از سلاح‌های شیمیایی مغایر دستورات اسلام است و به فرموده امام خمینی (ره) اگر ما نیز سلاح شیمیایی تولید کنیم آنگاه چه تفاوتی بین ما و صدام خواهد بود!».

حملات شیمیایی عراق در اوایل جنگ به‌طور آزمایشی در ادامه جنگ محدود و درنهایت به‌طور گسترده و پرحجم انجام شد و از سال چهارم جنگ به بعد، علاوه بر مناطق نظامی، مناطق غیرنظامی و شهروندان ایران و گرد عراق نیز هدف حملات شیمیایی قرار گرفتند. روزنامه الکترونیکی «القبس» از قول کارشناسان و گزارش ارسالی از عراق آمار دیگری را ارائه کرده است. برابر این گزارش ۹۲ شرکت آلمانی، عراق را به سلاح‌های هسته‌ای مجهز کردند و در رأس تأمین‌کنندگان ۲۲ شرکت آمریکایی، ۲۳ شرکت انگلیسی، ۲۱ شرکت فرانسوی، ۱۸ شرکت اتریشی، ۱۱ شرکت بلژیکی، ۱۵ شرکت ایتالیایی، ۱۳ شرکت سوئیسی، ۷ شرکت اسپانیایی، ۳ شرکت ژاپنی، ۴ شرکت هندی، ۵ شرکت کره‌ای و ۳ شرکت چینی و تعدادی از شرکت‌های آرژانتینی، برزیلی، مصری، اردنی و ۴۰ شرکت روسی و اکراینی در لیست فروشندگان سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای به عراق قرار دارند.

با توجه به اینکه نقطه ثقل قدرت نظامی ایران در تهاجم به عراق شامل نیروهای پیاده و اجرای عملیات شبانه، بود لذا رژیم بعث قادر به دفاع در برابر این تاکتیک‌ها نبودند و برای جلوگیری از پیشروی نیروهای ایرانی و ایجاد پراکندگی در میان آن‌ها از سلاح‌های شیمیایی استفاده کردند. جلوگیری از پیشروی ناگهانی قوای نظامی ایران در مواضع و استحکامات عراق، مهار پیامدهای سیاسی - استراتژیک نفوذ و پیشروی نیروهای ایرانی تأثیرات روحی- روانی سلاح‌های شیمیایی و آثار کاربرد آن در ایجاد پراکندگی نیروهای مقابل و از میان بردن قدرت مقاومت یا پیشروی آن‌ها و اختلال در سازمان رزم اهداف عراق از به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی علیه ایران اسلامی بود.

«خدیر حمزه» رئیس پیشین طرح‌های هسته‌ای عراق در مورد تأثیر این سلاح بر روی نیروهای ایران می‌گوید: «در جنگ طولانی عراق با ایران روشن شد که به وحشت انداختن نیروهای ایران از طریق استفاده از سلاح شیمیایی به‌مراتب مؤثرتر از تمام توپخانه و بمباران هوایی بود که ما می‌توانستیم بکار بگیریم». اگرچه وزیر خزانه‌داری و تجارت خارجی رژیم عراق در نوزدهم سپتامبر ۱۹۸۴، طی مصاحبه‌ای با روزنامه کویتی الانباء، در پاسخ به سؤالی در مورداستفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران، گفت: «به‌طورکلی میگویم که عراق در صورت لزوم از این قبیل سلاح‌ها یقیناً استفاده خواهد کرد تا از حیثیت و شأن مردم خود و نیز از مرزهای کشورش و ملت عرب دفاع نماید.»

در سال‌های ابتدایی جنگ که ایرانی‌ها پیش‌بینی حملات شیمیایی عراقی‌ها را نمی‌کرده و هنوز آمادگی لازم برای مقابله با این حملات را نداشتند اثرات منفی زیادی به دلیل غافلگیری بر رزمندگان ایرانی وارد آمد. ایران جهت مقابله با این حملات برای نیروهای رزمنده خود اقداماتی را تدارک دید. یگان‌های ویژه سلاح‌های شیمیایی تشکیل شد و آموزش‌های لازم ارائه شد. تمام رزمندگان قبل از ورود به جبهه و خطوط مقدم توسط یگان‌های ویژه آموزش‌های لازم را دیدند و تجهیزاتی مانند لباس کامل، ماسک محافظ و آمپول‌ها و پودرهای ضد عوامل شیمیایی در اختیارشان قرار می‌گرفت.

در بخش عملیات پدافندی نیز تیپ‌ها و گردان‌های مستقلی تشکیل شد؛ ازجمله تیپ ۱۱۴ حجر بن عدی از قرارگاه نوح، تیپ ۲۴ امام سجاد، تیپ ۱۱۱ والعادیات از قرارگاه کربلا، تیپ ۲۳ نصرت از قرارگاه نجف اشرف و گردان‌های مستقل پدافند شیمیایی از قرارگاه رمضان، حمزه سیدالشهدا و صراط مستقیم. یگان‌های فوق وظیفه کشف، خنثی‌سازی و رفع آلودگی در سطح مناطق عملیاتی را به عهده داشتند. استفاده از کیت‌ها و محلول‌های شناسایی که با تغییر رنگ میزان آلودگی و نوع آلودگی را مشخص می‌کردند نمونه‌برداری از خاک و آزمایش بر روی تکه‌های خمپاره‌ها، بمب‌ها و راکت‌ها ازجمله فعالیت‌های شناسایی مناطق آلوده و تشخیص نوع عامل شیمیایی بود.

بنابراین در سال‌های نخست جنگ عراق با تکیه‌بر موانع طبیعی و سنگرهای مقاوم خود جلوی پیشروی و حملات نیروهای ایران را گرفت باگذشت عملیات ابتدایی ایرانی‌ها و نقش محوری موانع و سنگرها برای بازدارندگی نیروهای ایرانی پس از چند عملیات، نیروهای ایرانی شروع به عملیات‌های شبانه غافلگیری عبور از مکان‌های سخت گذر و رودخانه و... کردند. در این شرایط دیگر عراق به سنگرهای ساختگی خود و نقش موانع طبیعی تکیه نکرده و شروع به استفاده از سلاح‌های شیمیایی به‌عنوان عامل بازدارنده کرد.

ایران با تجدیدقوای نیروهای رزمنده و آغاز عملیات آفندی علیه ارتش عراق به‌تدریج سرزمین‌های اشغال‌شده خود را آزاد کرد که اوج آن آزادسازی خرمشهر طی عملیات بیت‌المقدس در خرداد ۱۳۶۱ بود. پس‌ازاین سلسله عملیات نظامی موفقیت‌آمیزی توسط ایران انجام شد که ضمن کشانیدن جبهه نبرد به خاک دشمن، تهدیدی جدی برای نقاط استراتژیک درون خاک عراق ازجمله بندر مهم بصره و جزایر نفت‌خیز مجنون در جنوب و ارتفاعات مهم کردستان عراق به شمار می‌رفت. در چنین شرایطی و با تغییر موازنه نظامی جنگ به سود ایران ارتش عراق که خود را در آستانه سقوط می‌دید به کاربرد وسیع سلاح‌های شیمیایی علیه رزمندگان و مردم بی‌دفاع ایران روی آورد.

عدم پایبندی عراق به معاهدات بین‌المللی سکوت جوامع بین‌المللی ازجمله سازمان ملل، ناتوانی دیپلماسی ایران در جهت تحقق اثبات مظلومیت خود و اثبات استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی همگی باعث استفاده بیشتر عراق از سلاح‌های مختلف شیمیایی‌بر علیه ایرانی‌ها شد و عراق با استفاده از سلاح‌های مختلط شیمیایی، تلفات بسیار سنگینی را بر ایران تحمیل کرد.

حکومت بعث عراق ضمن گسترش تدریجی استفاده از سلاح‌های شیمیایی، انواع خطرناک‌تر و کشنده‌تر این عوامل را نیز به کار گرفت و روزبه‌روز از مشتقات بسیار خطرناک‌تری در خطوط مقدم علیه نیروها و غیرنظامیان و همچنین از عوامل تأخیری و ماندگارتر تاول‌زاها در خطوط عقبه و پشتیبانی استفاده کرد با ادامه روند جنگ ارتش عراق باهدف افزایش قربانیان و تشدید وحشت تاکتیک حملات شیمیایی شبانه با هواپیما، بالگرد و هواپیماهای سبک را به کار گرفت.

دوره نخست از آغاز تهاجم برق‌آسای ارتش عراق به خاک جمهوری اسلامی ایران در ۳۱ شهریورماه سال 59 تا پایان مقطع آزادسازی مناطق اشغالی، به‌ویژه آزادی خرمشهر در سوم خردادماه سال ۱۳۶۱ بود که طی آن نیروهای عراقی به‌طور پراکنده و برای درهم شکستن مقاومت‌های پراکنده نیروهای رزمنده ایران و هموار کردن مسیر پیشروی به داخل خاک کشور ما از سلاح‌های شیمیایی استفاده می‌کردند. نوع عوامل شیمیایی مورداستفاده در این دوره گازهای ساده‌ای همچون گاز اشک‌آور و گازهای موسوم به باران زرد بود که نوعی علف‌کش به‌حساب می‌آید.

این گازها ازنظر عملیاتی پایداری در محیط و اثربخشی نظامی بسیار ضعیف بودند، به‌گونه‌ای که گاهی اوقات نیروهای ایرانی متوجه قرار گرفتن در معرض این‌گونه حملات نمی‌شدند. طبق آمار موجود مجموع تلفات نیروهای ایرانی در این دوره باوجود فقدان هرگونه تجهیزات حفاظتی و خنثی‌سازی بیش از ده شهید و یک یا دو مجروح نیست. اولین حمله شیمیایی ثبت‌شده توسط سازمان ملل در جنگ ایران و عراق مربوط به تاریخ 23 دی‌ماه 59 است که در منطقه‌ای بین هلاله و نی خزر واقع در ۵۰ کیلومتری غرب ایلام توسط عراق علیه نیروهای ایرانی انجام شد.

عراق در سال ۱۳۶۰ چهار بار در مناطق هویزه، ارتفاعات الله‌اکبر، پل نادری و خرمشهر اقدام به استفاده از گلوله‌های شیمیایی کرد که عمدتاً توسط توپخانه یا خمپاره‌انداز پرتاب می‌شدند. ارتش عراق طی سال‌های ۵۹ تا 62 در جبهه‌های غرب و میانی به‌صورت محدود از سلاح‌های شیمیایی استفاده نمود اما وسیع‌ترین حملات شیمیایی را در سال‌های 62 تا 67 علیه رزمندگان و مردم غیرنظامی بکار برد. عراق در عملیات خیبر (اسفند ۶۲ در جزایر مجنون)، عملیات بدر (اسفند ۶۳ در جزایر مجنون) عملیات والفجر ۸ (بهمن ۶۴ تا فروردین ۶۵ در فاو) کربلای ۴ و ۵ و ۸ (دی‌ماه ۶۵ تا فروردین ۶۶ در شرق بصره و شلمچه) از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد.

در این مقطع که عملیات‌های نفوذی ایران باهدف تنبیه متجاوز آغازشده بود، ارتش عراق با تاکتیک‌های نظامی دفاعی در زمین از جنگ‌افزارهای شیمیایی در نقش سلاح تدافعی استفاده کرد تا به کمک آن عملیات تهاجمی متکی به انبوه نیروهای پیاده ایران را خنثی نماید. در طول سال‌های این مقطع، ارتش عراق بیش از ۲۳۰ بار مواضع نیروها مراکز پشتیبانی و تدارکاتی و حتی شهرها و مناطق غیرنظامی ایران را هدف حملات شیمیایی قرارداد که حدود ۴۴ هزار نفر تلفات اعم از کشته و مجروح را در پی داشت.

در عملیات، رمضان مردادماه ۱۳۶۱ برای نخستین بار سلاح شیمیایی نقش بازدارندگی به خود گرفت و نیروهای ایران را از دستیابی به اهداف عملیاتی بازداشت این تجربه موفق عراق در استفاده از گازهای شیمیایی برای مقابله با پیشروی سریع و غافلگیرانه نیروهای پیاده ایران در داخل خاک آن کشور باعث ایجاد رسته جنگ‌های شیمیایی در سازمان رزم ارتش عراق شد. به دنبال عدم فتح در عملیات رمضان، ایران در ۹ مهرماه سال ۱۳۶۱، عملیات مسلم بن عقیل در سو مار؛ در ۱۰ آبان ماه سال ۱۳۶۱ عملیات محرم در ارتفاعات مرزی حمرین ایلام و در 17 بهمن‌ماه 61 عملیات بزرگ والفجر مقدماتی را در محور چزابه فکه اجرا کرد. عراق طی این شش ماه و در واکنش به این عملیات‌ها حدود ده بار از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی استفاده کرد.

در زمستان سال ۱۳۶۱ عراق قراردادی برای خرید تجهیزات گوناگون با یک شرکت سازنده وسایل فنی شیمیایی در آلمان به نام «دری رایخ» منعقد کرد و برای ساخت عوامل شیمیایی پیچیده و ترکیبی میزان درخور توجهی از مواد شیمیایی را از منابع غربی به‌ویژه ایالات‌متحده آمریکا، انگلستان و آلمان خریداری کرد.

با پایان سال ۱۳۶۱ عراق تجربه دفع چهار عملیات کوچک و بزرگ نیروهای ایران را با استفاده از گازهای شیمیایی داشت و با گسترش محدوده کاربرد و حجم عوامل شیمیایی، مدیریت و رسته جنگ‌های شیمیایی به‌طور رسمی به سازمان رزم ارتش آن کشور اضافه شد. سال ۱۳۶۲، عراق ۴۵ بار از گازهای شیمیایی در جبهه‌های مختلف جنگ استفاده کرد که چهار برابر سال ۱۳۶۱ بود تنوع مواد شیمیایی و گستره عملیاتی حملات شیمیایی عراقی‌ها افزایش یافت و حتی مناطق غیرنظامی را نیز شامل می‌شد. هدف اصلی عراق در این مقطع از جنگ، افزایش هزینه‌های جنگ بر ایرانی‌ها فشار بر آن‌ها وادار کردن به پذیرش پایان جنگ بدون دستیابی به برتری نظامی درصحنه جنگ بود.در تاریخ ۵ و ۸ آبان ۱۳۶۲ شهر بانه و روستاهای اطراف آن موردحمله قرار گرفت که نتیجه آن ۹ نفر شهید و ۵۰ نفر مجروح بود ۱۶ آبان حوالی پنجوین توسط هواپیما بمباران شد که به شهادت ۱۱ تن و مجروح شدن ۶۰ تن انجامید.

با این تفاسیر نیز در تاریخ سوم اسفند سال ۱۳۶۲ عملیات خیبر که یکی از بزرگ‌ترین عملیات آبی _ خاکی جمهوری اسلامی ایران بود آغاز شد؛ طی این عملیات آزادسازی جزایر مجنون، جزیره شمالی، جزیره جنوبی، بخش از هورالهویزه و هورالعظیم انجام شد و این عملیات تا اواخر اسفند ادامه داشت. رژیم بعثی عراق برای بازپس‌گیری مناطق آزادشده از سوی رزمندگان اسلام تلاش بسیاری داشت اما این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند به همین علت رژیم بعثی در اسفندماه سال ۱۳۶۲ در عملیات خیبر برای نخستین بار به‌صورت گسترده از تسلیحات شیمیایی استفاده کرد.

از مهم‌ترین تحولات جنگ به‌کارگیری سلاح شیمیایی توسط عراقی‌ها بود که بارها در مناطق مختلف جنگی و اوج آن در منطقه عملیات خیبر به وقوع پیوست. آمریکایی‌ها گزارش ایران مبنی بر استفاده عراق از سلاح شیمیایی را یک ادعا قلمداد می‌کند اما روزنامه واشنگتن‌پست از قول آمریکایی‌ها می‌نویسد: حکومت بغداد با حمله خیبر در آستانه سقوط قرارگرفته و ناگزیر از سلاح شیمیایی استفاده کرده است.

رژیم بعث که از بازپس‌گیری جزایر مجنون مأیوس شده بودند در چندین نوبت برای اولین بار با وسعتی فراوان مبادرت به بمباران شیمیایی می‌کنند که در طول جنگ بی‌سابقه بود. در این عملیات ۲۳ یگان عراق منهدم، ۱۵ هزار نفر از آن‌ها کشته یا ز خمی‌ می‌شوند و تعدادی نیز به اسارت درمی‌آیند. همچنین تجهیزات و ادوات متعددی منهدم می‌شود. در این نبرد نیروهای ایرانی موفق می‌شوند به ۴۰ درصد از اهداف خود دست یابند.

مقاومت رزمندگان ایران به‌ویژه در حفظ جزایر مجنون، روح عملیات خیبر و هسته آن به شمار می‌رفت. مقاومت ۷۲ ساعته در مجنون همراه با محدودیت بسیار دشوار و تنها با استقامت و روحیه انقلابی امکان‌پذیر بود به‌گونه‌ای که «ماهر عبدالرشید» ژنرال عراقی می‌گوید: پس گرفتن مجنون ازآنچه ما فکر می‌کردیم سخت‌تر شده است. اگرچه عملیات خیبر تأثیر بسزایی درروند جنگ داشت. ازنظر نظامی،‌ ورود قوای ایران به خاک عراق یک تحول جدید به‌حساب می‌آمد زیرا جزایر مجنون یکی از مناطق استراتژیک به شمار می‌رفت. روزنامه «فاینشنال تایمز» در این زمینه نوشت: ذخایر نفتی جزایر مجنون حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده‌شده به‌طوری‌که تولید اولیه آن روزانه ۳۵۰ هزار بشکه است.

پدیده نبوغ ایرانی‌ها در عملیات خیبر به‌گونه‌ای بود که رهبران عراق دست به تلاش‌های متعددی زدند. صدام به کشورهای خلیج‌فارس هشدار می‌دهد که عراق خاک‌ریز دفاع از آن‌ها است، اگر این سد فروریزد توفان در مرزهای خلیج‌فارس متوقف نخواهد شد. عراق به جامعه جهانی برای مقابله با ایران و نجات خود اعلام می‌کند که خواستار تلاش مجدانه بین‌المللی برای تحمیل صلح به ایران است. همچنین فشار اقتصادی ناشی از جنگ بار سنگینی را بر نظام سیاسی عراق وارد کرده است. به گفته سفیر وقت رژیم عراق در کنیا، جنگ ماهانه یک میلیارد دلار هزینه‌بر دوش حکومت تحمیل می‌کند.

رژیم عراق برای رهایی از فشارهای متعدد سیاسی، اقتصادی و نظامی‌ و جهانی اقدامات دیگری ازجمله استفاده از سلاح شیمیایی، حمله به تأسیسات نفتی، حمله به نفت‌کش‌ها و حمله به مناطق مسکونی را نیز در دستور کار خود قرار می‌دهد. رسانه‌های غربی نیز در تحلیل‌های خود حمله به تأسیسات نفتی ایران را تنها راه پیش روی عراق اعلام می‌کنند. هفته‌نامه «فا رین ری پورت» چاپ لندن اعلام می‌کند: یک هیئت ارشد آمریکایی در شش ماه دسامبر ۱۹۸۳ به چند کشور عربی خلیج‌فارس می‌رود و یک طرح چهار ماده‌ای در رابطه با نجات صدام و مسائل خاورمیانه به سران این کشورها تسلیم می‌کند. بر اساس این طرح دولت آمریکا جنگ‌افزار تحویل عراق خواهد داد و در اجلاس‌های بین‌المللی از حوزه عراق حمایت خواهد کرد.

براین اساس رژیم بعث که در طول جنگ هشت‌ساله در برابر برتری نیروهای ایران دچار شکست‌های سنگین می‌گردید، به‌منظور جلوگیری از پیشروی نیروهای ایران به استفاده از حملات شیمیایی مبادرت می‌ورزید. دولت ایران در طول جنگ به‌کرات از سازمان ملل و دیگر مجامع بین‌المللی شکایت کرد و با ارائه دلایل و مستندات محکم و حتی اعزام مجروحان شیمیایی به بیمارستان‌های اروپایی خواستار محکومت جنایات صدام شد اما ازآنجاکه در شورای امنیت سازمان ملل برخی از قدرت‌های بزرگ از بعثیان حمایت می‌کردند مانع از محکومیت این رژیم شدند؛ بنابراین صدام نیز که سکوت معنی‌دار شورای امنیت سازمان ملل را می‌دید در استفاده از این سلاح مرگبار تشویق می‌شد. جالب اینکه دولت ایران هم باآنکه در بحبوحه جنگ حق استفاده متقابل را برای خود جایز می‌دانست و به صدام هشدار می‌داد تا به استفاده از تسلیحات شیمیایی خاتمه دهد ولی تا پایان جنگ هیچ‌گاه به این سلاح مرگبار متوسل نشد و اخلاق جنگ را هم حفظ کرد.

در طول جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، بسیاری از کشورهای غربی ازجمله آلمان، آمریکا، انگلستان، فرانسه، شوروی، ایتالیا و ... که از طراحان پروتکل 1925 ژنو هستند، در تجهیز عراق برای تولید گازهای شیمیایی نقش داشتند. حمایت از عراق در جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران و جلوگیری از پیروزی ایران در جنگ؛ و نیز کسب سود و نفع طلبی هم از اصلی‌ترین علت این همکاری‌ها به شمار می‌رود.

انتهای پیام/