به گزارش آفتاب جنوب ،چند سالی است ‌با شروع ماه رمضان پرسش‌های متعددی ذهنم را به خود مشغول کرده و سعی کردم برای آنها جواب‌های مستندی پیدا کنم؛

ـ چرا ماه‌های قمری جابجا می‌شوند و با این جابجایی تاریخ تمام تولد‌ها و جنگ‌ها و ...جابجا می‌شود‌؟
ـ چرا در بین 12 ماه قمری، رمضان برای روزه گرفتن انتخاب شده است؟
ـ چرا ربیع الاول که معنی اش اول بهار است با این سیستم چرخشی گاهی می‌افتد اول پاییز، گاهی وسط تابستان؟ پس چرا اسمش ربیع الاول است؟
ـ و کلی پرسش دیگر ...

بنا بر مطالعاتی که در این چند سال به صورت گسسته انجام دادم، به یک نتیجه جالب و البته مستند رسیدم:" ماه‌های قمری در گذشته ثابت بوده و هر چند سال یک بار سال قمری 13 ماهه می‌شده و نام ماه سیزدهم هم «نسی» بوده است:

نتیجه این تحقیق خلاصه‌وار این گونه است:

بیشترین استفاده تقویم‌ها در تمدن‌های قدیمی مثل ایران و مصر برای کشاورزی بوده که مثلا بدونن چه موقع شروع کاشت محصولاتشون هست یا کی بارندگی‌ها یا طغیان رودها و شروع میشه. در کنار اون اعیاد و مراسم مذهبی هم روزهای ثابتی در طول سال بودن. این تقویم‌ها بر اساس گردش یک بار زمین به دور خورشید و به اصطلاح تقویم شمسی بودند و بنابراین در سال‌های مختلف ماهها در طول سال جابجا نمی شدند.

اما سال قمری ارتباطی با گردش زمین به دور خورشید نداره و تنها تعداد ماههاش با سال شمسی در عدد 12 برابر هست. از اونجا که مدت گردش ماه به دور زمین ملاک محاسبه طول یک ماه قمری هست و این مدت در ماه‌های مختلف 29 یا 30 روز میشه، بنابراین در مجموع هر سال قمری 10 یا 11 روز از سال شمسی کمتره (‌تفاوت بین 10 یا 11 روز هم در اینه که اون سال شمسی کبیسه باشه یا نه). این امر باعث می‌شه که مثلا بعد از 10 سال، تقویم قمری حدود 100 روز که تقریبا برابر با یک فصل سه ماهه می‌شه، از تقویم شمسی عقب بیفته و اون ماه‌های تقویم قمری که مثلا 10 سال قبل در فصل بهار بودن به فصل زمستون منتقل بشنٍ؛ اتفاقی که الان هم رخ میده!

آیا منجم‌هایی که در زمینه تقویم قمری فعالیت میکردن به عقلشون نمی‌رسید ‌این تقویم متغیر به درد کشاورزی یا سایر کارهایی که به فصول سال ارتباط دارند نمی خوره؟

منجمین به خوبی این موضوع را می‌دانستند و برای جلوگیری از این اتفاق راهکاری داشتند:
هر دو یا سه سال، یک ماه اضافی در سال بعد در نظر می‌گرفتند که اسمش الان دیگه در تقویم قمری نیست.

ماه «نسی» یا ماه «فراموش شده»؛ این کار یعنی هر چند سال،13  ماهه شدن یکی از سالها باعث می‌شد که تقویم قمری در سال جابجا نشود.
این روش محاسبه در واقع ابداع یهودیانی بود که آنها هم بر اساس تقویم قمری کار می‌کردند و حدود 1600 سال پیش یعنی دویست سال قبل از اسلام پایه گذاری شد و در جزیرةالعرب هم از آن استفاده می‌شد. (رجوع به آثار الباقیه و حاشیه ٔ‌التفهیم بیرونی از جلال همائی ص 225 شود.)

اگر ماه‌های قمری را بر این اساس در کنار ماه‌های شمسی قرار بدیم به نتیجه جالبی می‌رسیم:
در ماه‌های ربیع الاول و ربیع الثانی که معادل با فروردین و اردیبهشت هستن هوا بهاری بوده و به دلیل بارندگی‌های زمستانی محصولات کشاورزی و احشام در وضعیت خوبی بودند و غذا به وفور یافت می‌شده و شترها دهمین ماه بارداری خود را می‌گذراندند.

ماه‌های جمادی الاول و جمادی الثانی معادل با خرداد و تیر هوا شروع به گرم شدن کرده و آذوقه‌ها رو به کاستی می‌گذاره. نام این دو ماه با کلمهً جمادی شروع می‌شوند و معنی سخت شدن زمین و محصولات کشاورزی را می‌دهند.

ماه رجب معادل مردادماه را می‌توان از ریشهً سامی آرامی ریزبا (علی الاصول رِجبا، خورشید، تابستان) یا از سامی غربی رشپ (ایزد آتش) گرفت. یعنی در مجموع معلوم می‌شود ماه رجب در اصل به معنی ماه فصل گرما و تابستان بوده است.

نام ماه رمضان (معادل مهرماه) نیز علی الاصول به تلخیص از نام رمثانه عبری یعنی ماه شدت گرما حادث شده و با کلمه معادل و شناخته شدهً عربی رمضان (سوزان) جایگزین شده است.

بر همین اساس نام ماه شوال (معادل آبان)، ماه کاسته شدن گرما، یعنی آغاز و مقدمهً زمستان پدید آمده است.
ماه ذیحجه هم که مناسک حج در اون انجام می‌گرفت برای راحتی بیشتر در ماه خنک سال قرار گرفته بود؛ بنابراین، رمضان آخرین ماه قبل از کاهش گرما و شروع دوباره فصل بارندگی‌ها بوده و اوج کمبود غذا و احشام و گیاهان. اعراب بادیه نشین سخت ترین روزها را در این ماه می‌گذراندند و عملا چیزی برای خوردن تا شروع ماه شوال نداشتند و با روزه داری و امساک از خوردن آن را سپری می‌کردند!

تابناک باتو