به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب، در سه دهه اخیر در میان ملت‌های منطقه به‌ویژه شیعیان خاورمیانه، آشکارا شاهد خودآگاهی و ظهور و تقویت جنبش‌های سیاسی اجتماعی بوده‌ایم. عراق و حماس فلسطین پیوند عمیقی با انقلاب اسلامی ایران داشته و رشد و نفوذ این گروه‌ها به‌عنوان بازوان حمایتی جمهوری اسلامی بسیار اهمیت دارد. در مقایسه هویت این دو گروه مقاومت قالب گروه مقاومت حشدالشعبی عراق، ایدئولوژی اسلامی شیعی و ایدئولوژی جنبش مقاومت حماس ریشه در اخوان المسلمین مصر دارد. اگرچه باید توجه داشت که جنبش‌های آزادی، بخش همچون هر پدیده اجتماعی دیگر درگذر زمان و تحت تأثیر شرایط و مؤلفه‌هایی دچار تحول می‌شوند.

امروزه گذشته از بازیگران رسمی نظام‌های سیاسی و بین‌الملل، جنبش‌ها و سازمان‌های متعددی در تعیین سیاست‌ها و نتیجه بخشی تحولات تأثیرگذارند. اصناف، تعاونی‌ها مجامع جنبش‌ها و مؤسسه‌هایی هستند که داعیه فراملی دارند و خود را به حوزه‌ای خاص محدود نمی‌کنند این کارگزاران، جدید در بحث حساس و مهم مشروعیت جایگاه مهمی برای خود یافته‌اند به‌گونه‌ای که در فرایند بسیج اجتماعی، عاملی مهم به شمار می‌روند و درراه اندازی هدایت و به نتیجه رساندن حرکت‌ها سهم به سزایی دارند.

به‌بیان‌دیگر نظام‌های سیاسی باید از هم‌اکنون درروند تصمیم سازی سیاسی خود جایگاه درخوری برای این نهادها پیش‌بینی کنند. با توجه به جنبه‌های مختلف جنبش‌های اسلامی که شامل ابعاد سیاسی اجتماعی فکری و اعتقادی بر اساس موازین اسلام و با استفاده از شیوه‌های مسالمت‌آمیز در جوامع اسلامی بوده می‌توان این حرکت سازمان‌یافته مردمی را در جهت رسیدن به حالت موجود و مطلوب تصور کرد که از یک‌سو متأثر از عوامل و دستورات دینی و اندیشه‌ای مبنی بر مبارزه با ظلم و تلاش برای رسیدن به جامعه‌ای در مسیر ارزش‌ها و از سوی دیگر تحت تأثیر عوامل عینی مانند استعمار غرب انحطاط فکری و استبداد داخلی سکولار سازی شتاب‌زده جوامع اسلامی، شکست‌های نظامی مسلمانان از بیگانگان و انحطاط درونی است.

جنبش حماس مبارزه مسلحانه را تنها راه نابودی کامل رژیم صهیونیستی و آزادی خاک فلسطین می‌داند. بازگشت بی‌قیدوشرط آوارگان به خاک و کاشانه خویش برخورداری از حق تعیین سرنوشت و تشکیل حکومت اسلامی از اولویت‌های مهم مبارزاتی حماس است. به نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه انقلاب اسلامی به‌عنوان نقطه آغاز خیزش بیداری اسلامی از نیمه دوم قرن بیستم به شمار می‌رود که آن را نویدبخش دوره جدید از اسلام، می‌دانند که کشورهای منطقه را به تکاپو واداشته است.

جنبش مقاومت حماس فلسطین به‌مانند گروه اخوان از کمیته مرکزی دفتر سیاسی شورای عمومی و ساختارهای مشابه شکل‌گرفته بود که در راستای این تشکیلات کمیته‌های تبلیغاتی و امنیتی (مجد)، سیاسی بسیج ملی و جناح نظامی و دفتر رسیدگی به مرزهای سرزمین‌های اشغالی تشکیل‌شده و همچنین به‌وسیلۀ سه دستگاه همۀ فعالیت‌های نظامی و تبلیغاتی و سیاسی گردان‌های قسام انجام می‌گیرد حماس پس از شکل‌گیری با انجام فعالیت‌هایی در میان توده مردم محبوبیت‌هایی کسب کرد؛ تشکیلات ساختاری و رسمی حماس در داخل سرزمین فلسطین پس از شرکت جنبش مقاومت حماس در انتخابات و گرفتن مشروعیت سیاسی در عرصه داخلی و خارجی تشکیلات رسمی حماس در ساختار دولتی فلسطین شکل منسجمی پیداکرده است. دولت حماس توانست با جنبش حماس در انتخابات مجلسی فلسطین در سال 2006 به دست گرفتن بیشتر کرسی‌های مجلس قانون‌گذاری دولت قانونی فلسطین را تشکیل دهد. همچنین مهم‌ترین دلایل قدرت گرفتن حماس در منطقه غزه نشست گرفته از اختلاف این جنبش با فتح است.

فراکسیون تغییر و اصلاح به‌عنوان تنها فراکسیون جنبش حماس در مجلس قانون‌گذاری فلسطین است. در سال ۲۰۰۶ این فراکسیون با کسب ٧٤ کرسی توانست مأمور تشکیل دولت شود که در آن دوره مسئولیت دبیر فراکسیون، محمود الرمحی و مسئول روابط خارجی دولت مشیر المصری بر عهده داشتند رئیس و نایب اول مجلس فلسطین نیز از این فراکسیون هستند.تشکیلات ساختاری و غیررسمی حماس در داخل سرزمین فلسطین جنبش مقاومت حماس ساختارهای غیررسمی پیچیده‌ای دارد که بیشتر در امور مذهبی و اجتماعی با توجه به اهداف و فعالیت‌های این جنبش فعالیت می‌کند که عبارت‌اند از: رهبران سیاسی محلی رهبران سیاسی وظیفه بیان دیدگاه‌های جنبش و هدایت فعالیت‌های میدانی مرد را بر عهده‌دارند. همچنین این رهبران جایگاهی بالاتر و برابر با رهبران حماس مستقر در خارج از فلسطین رادارند ولی بنا بر مقتضیات و تمایل آن‌ها در داخل عهده‌دار مسئولیت‌های رده‌بالا و رسمی در حماس نیستند.

در این گروه سطوح مختلفی برحسب میزان پیروی و اطاعت‌پذیری از دستورهای مختلف بین افراد و قشرها وجود دارد که عبارت‌اند از: دسته اول بر مبنای اطاعت‌پذیری کامل از جنبش طبقه‌بندی‌شده‌اند؛ دسته دوم، افرادی که برحسب موقعیت از خواسته‌های جنبش پیروی می‌کنند. این افراد با افکار و اعتقادات جنبش موافق بوده ولی در شرایط اضطرار و فشارهای رژیم غاصب با تشکیلات همراهی نمی‌کنند و دسته سوم وابسته به جریان‌های فلسطینی و دیگر گروه‌ها، به‌ویژه گروه‌های فتح و خودگردان هستند.

به‌یقین می‌توان بخش امنیتی و نظامی در عین مخفی بودن را از مؤثرترین و مهم‌ترین بخش‌های گروه مقاومت دانست که در این زمینه همه فعالیت‌ها و اقدامات آن تأثیر زیادی بر تحولات و معادلات فلسطین دارد. با توجه به اینکه گردان‌های نظامی قسم به‌صورت دو، بخش یکی در کرانه باختری و دیگری در نوار غزه به دلایل امنیت تقسیم‌شده‌اند همچنین اعضای کرانه باختری این گردان نامشخص بوده و گردان دیگر در نواز غزه دارای پنج گردان مجزا تفکیک‌شده است، شامل شمال غزه، جنوب غزه رفم، مرکز نوار غزه و خان یونس که رابطه این گردان‌ها با دفتر فرماندهی بسیار خوب است.

با توجه به روند شکل‌گیری و ظهور حماس از بدو فعالیت‌های این جنبش در سال ۱۹۸۸، سه راهبرد از سوی این جنبش در دوره‌های زمانی مختلف انجام گرفت که عبارت‌اند از: مشارکت در فعالیت‌های سیاسی با حفظ اصول، جنبش ازجمله ادامه مقاومت و به رسمیت نشناختن اسرائیل مخالفت شدید با قرارداد اسلو (۱۹۹۳)؛ مشارکت جدی در قیام عمومی مردم فلسطین (انتفاضه). انتفاضه مردم فلسطین نشست گرفته از انقلاب اسلامی ایران و ناامیدی مردم از گروه‌های سیاسی لائیک و نظامی در نجات فلسطین و سرکوب و کشتار بی‌رحمانه فلسطینیان توسط رژیم صهیونیستی و نارضایتی و ناامیدی از دولت‌های عربی است. سستی و نارضایتی و ناامیدی از دو این حرکت با توجه به بعد فرهنگی و دینی آن در سال ۱۹۸۷ وارد ادبیات سیاسی روزمره فلسطین شد. انتفاضه مردم فلسطین حرکتی خودجوش و بدون سازمان‌دهی از سوی گروه‌های سیاسی است که حتی موج غافلگیری گروه‌های سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) و اخوان المسلمین شد.

 از دیدگاه جنبش حماس قرارداد اسلو حاکمیت واقعی و استقلال همه‌جانبه را برای این کشور به ارمغان نیاورده است همچنین بخشی از اراضی فلسطین در این قرارداد، از گستره مرزی آن خارج‌شده است جنبش حماس با توجه به باورهای دینی خود به‌شدت با قرارداد مخالفت کرد اولویت و هدف آزادسازی کرانه باختری و کامل کردن آزادی نوار غزه از مهم‌ترین اهداف جنبش حماس بعد از قرا داد اسلو بوده است.

موضع روشن جنبش حماس دربارۀ، صاف پس از قرارداد غزه نمایان شد. ازآن‌پس این سازمان را (صاف) تنها نماینده بخشی از ملت فلسطین دانسته و اولویت خود را در رقابت بر سر نمایندگی ملت فلسطین با سازمان آزادی‌بخش قرارداد با توجه به دستیابی حماس به ۳۰ درصد آرا و پیروزی حماس در انتخابات شهرداری‌ها خواست این جنبش ورود به عرصه انتخابات مجلس و بر عهده گرفتن امور اجرایی فلسطین بود پس از تضمین، ابومازن مبنی بر تجدیدنظر در سازمان آزادی‌بخش فلسطین و برگزاری انتخابات آزاد و سالم، جنبش مقامت حماس ضمن آتش‌بس یک‌ساله با رژیم صهیونیستی خود را برای ورود به انتخابات مجلس قانون گذرای و شورای محلی آماده کرد. مهم‌ترین دلایل ورود جنبش مقاومت حماس با توجه به مصاحبه رئیس دفتر سیاسی حماس در ١٤ مه ۲۰۰٤ تجدیدقوا و استراحت دوره‌ای رزمندگان حماس، مشکلات فراوان و به‌ویژه معیشتی مردم فلسطین؛ فساد گسترده در دستگاه‌های اجرایی تشکیلات خودگردان راهبرد جنبش مقاومت حماس در مسائل منطقه به شمار می‌رود.

شکل‌گیری جنبش حماس بر مبنای تفکر اسلامی و از دل انتفاضه فلسطین و برگرفته از انقلاب اسلامی ایران بوده است و در جهت تحقق آرمان فلسطین در محور مقاومت، از سوی جمهوری اسلامی ایران حمایت‌شده است. همچنین راهبرد حماس در مسئله تغییر رویکرد منطقه‌ای و فاصله گرفتن جنبش حماس از ایران را در سال‌های اخیر می‌بینیم مبنای این شبهه در مواضع حماس مانند بی‌طرف ماندن آن‌ها در صورت وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل حمایت حماس از شورشیان سوری نزدیکی با قطر و ترکیه، هم سویی با اخوان مصر، سازش با گروه فتح قابل استناد است باید توجه داشت که جنبش‌های آزادی‌بخش همچون هر پدیده اجتماعی دیگر درگذر زمان و تحت تأثیر شرایط و مؤلفه‌هایی دچار تحول می‌شوند.

با شروع بیداری اسلامی در منطقه و سرنگونی حکومت دیکتاتوری حسنی مبارک و بن على، فضایی برای جنبش مقاومت حماس فراهم شد. درگذشته با توجه به مخالفت رژیم‌های عربی قدرت‌یابی و حمایت این کشورها از حماس امکان‌پذیر نبود. در حال حاضر با توجه به تحولات کشورهای عربی و تغییرات گسترده در فضای پیرامونی جهان عرب، این حمایت‌ها آشکارا و در راستای قدرتمند شدن جنبش مقاومت حماس شکل می‌گیرد.

از انتخابات سال ۲۰۰۶، فلسطین، سوریه یکی از حامیان اصلی حماس است. با توجه به بحران سوریه و حمایت نکردن حماس از این حکومت و هم‌نوا بودن با معترضان داخلی جنبش مقاومت حماس با اعلام موضع صریح خود نسبت به بحران فراگیر سوریه با توجه به منافع خود نگاه مسالمت‌آمیزی به کشورهای عربی و اسرائیل داشته باشد دلیل دیگر صف‌بندی و همراهی اولیه حماس بــا ســوریه توان این کشور در حمایت از این جنبش و پشتیبانی مالی تسلیحاتی و سیاسی از آن بوده است که با توجه به بحران‌های جدی و گسترده سوریه در سطوح مختلف، توان حمایتی آن از جنبش حماس سیر نزولی داشت همچنین با توجه به نیاز حمایتی به منابع مالی برای پیشبرد اهداف جنبش حماس به‌تدریج منابع مالی جدیدی از کشورهای عربی دریافت کردند که دریافت آن مستلزم همراهی سیاسی در منطقه بوده است.

شباهت‌های گروه‌های مقاومت حشدالشعبی عراق و حماس فلسطین هر دو گروه مقاومت در پی ایجاد شرایط لازم برای آزادی کشور از ظلم و ستمگری و تجاوز به صحنه مبارزه ورود پیدا کردند. همچنین این گروه‌ها از حمایت توده‌های مردم برخوردارند. با توجه به سیاست‌های ایالات‌متحده آمریکا در رویارویی با گروه‌های مقاومت به دیده و اجرای سیاست‌های متخاصمانه برای حمایت از رژیم صهیونیستی در زمان‌های بحران و درگیری گروه‌های مقاومت حماس و اسرائیل، سبب شده است تا شمار زیادی از افراد و نهادهای وابسته به حماس را در گوشه و کنار جهان تحریم کنند که این تحریم‌ها شامل خیریه‌هایی در نقاط مختلف جهان به‌عنوان مکانیسم‌های مهمی برای جمع‌آوری کمک مالی نیز بوده است. همچنین ایالات‌متحده آمریکا به‌طور تنگاتنگ با حوزه‌های قضایی که در برابر حماس آسیب‌پذیر هستند نیز همکاری می‌کند تا چارچوب‌های مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم را در آن‌ها تقویت کند.

ورود حماس به مجلس فلسطین پس از اطمینان از مسائل مهمی بود که در مورد آن‌ها تصمیم گرفته شد اطمینان از اینکه چنین تصمیمی نظر اکثریت نهادها و رهبران بلندپایه و فرماندهان حماس است؛ اطمینان از اینکه هر تصمیمی که حماس بگیرد به زیان برنامه‌ها و سیاست‌های مبارزاتی‌اش تمام نشود؛ اطمینان از اینکه هیچ تصمیمی هرگز در چارچوب پیمان فاجعه‌بار اسلو نباشد. جنبش حماس درحالی‌که بر انتخابات تأکید می‌کند از مشی مقاومت نیز حمایت می‌کند مسلماً که جنبش مقاومت اسلامی حماس اکنون به جنبش و گروه بزرگی تبدیل‌شده است و پشتوانه مردمی بزرگی دارد و در بزنگاه‌ها از این ظرفیت معنوی بیشترین بهره را می‌برد. همچنین در مراحل اول و دوم انتخابات شوراهای محلی و شهرداری‌ها در کرانه باختری و نوار غزه وضعیت خود را تثبیت کرده است و اکنون ملزم به پاسخ‌گویی به نیازهای مردمی است که حامی مقاومت و پشتیبان آن هستند. در مقایسه هویت این دو گروه مقاومت می‌توان گفت بیشتر گروه حشدالشعبی ایدئولوژی اسلامی شیعی دارند و ایدئولوژی جنبش حماس ریشه در اخوان المسلمین مصر دارد.

در گروه حشدالشعبی بیشترین نزدیکی با شیعه دوازده‌امامی بیشتر جلوه داشته و در جنبش حماس با توجه به مبانی اعتقادی و فقهی این گروه که نشست گرفته از اخوان المسلمین مصر بوده جنبه اسلام‌گرایی آن بیشتر جلوه دارد. گروه مقاومت حشدالشعبی عراق با توجه به محوریت در عضوگیری نیروهای مردمی و فارغ از قومیت و مذهب شکل‌گرفته است. همچنین ظهور پدیده تروریسم تکفیری در منطقه غرب آسیا سبب شد بخش‌های قابل‌توجهی از غرب کشور عراق زیر سیطره «داعش» دربیاید. در چنین شرایطی، ناکارآمدی ارتش عراق در مبارزه با تروریسم و نیز تصمیم هیئت‌وزیران در دورۀ نخست‌وزیری نوری المالکی مبنی بر تشکیل یک نیروی مردمی برای دفاع از تمامیت ارضی عراق و بیرون راندن تروریست‌ها از این کشور و سرانجام صدور فتوای جهاد کفایی از سوی مرجعیت عالی عراق برای حضور اقشار مختلف مردم در مجاهدت ضد داعش پایۀ حشدالشعبی را بنا نهاد.

اشتراک‌ها و تفاوت‌های این دو گروه مقاومت این‌گونه است در هر دو گروه رهبران پیشرو این جریانات تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران قرارگرفته و پیاده‌سازی اندیشه‌های انقلاب اسلامی مشهود است. در گروه حشدالشعبی بیشترین نزدیکی با شیعه دوازده‌امامی جلوه داشته و در جنبش حماس با توجه به مبانی اعتقادی و فقهی این گروه که نشست گرفته از اخوان المسلمین مصر بوده است جنبۀ اسلام‌گرایی آن بیشتر جلوه دارد. هر دو گروه مقاومت در پی ایجاد شرایط لازم برای آزادی کشور از ظلم و ستمگری و تجاوز به صحنه مبارزه ورود پیدا کردند. همچنین این گروه‌ها از حمایت توده‌های مردم برخوردارند.

دو گروه مقاومت حشدالشعبی عراق و حماس فلسطین، پیوند عمیقی با انقلاب اسلامی ایران دارند و رشد و نفوذ این گروه‌ها به‌عنوان بازوان حمایتی جمهوری اسلامی بسیار مهم است. گروه مقاومت حشدالشعبی و مقاومت حماس، دشمنان برون‌مرزی مشترکی مثل آمریکا دارند و با گستردگی فعالیت و نفوذ خود گاهی با حملاتی از سوی این کشورها علیه منافع خود قرار می‌گیرند. با توجه به شرکت جنبش مقاومت حماس در انتخابات و کسب مشروعیت سیاسی در عرصه داخلی و خارجی، تشکیلاتی رسمی حماس در ساختار دولتی فلسطین شکل منسجم‌تری نسبت به گروه مقاومت حشدالشعبی در عراق دارد.

بر این اساس این روزها رژیم صهیونیستی در حالی هدف حملات حماس قرارگرفته است که در بدبینانه‌ترین حالت تصورش را نمی‌کرد، چراکه غزه با توجه به شرایط تحریمی خاص در محاصره کامل صهیونیست‌ها قرار داشت و به نظرشان قابل‌کنترل و هم هرگونه حمله به شهرک‌های اشغالی غیرقابل‌پیش‌بینی بود؛ اما عملیات پیروزمندانه «طوفان الاقصی» به مواضع رژیم صهیونیستی که در 75 سال گذشته نیز بی‌سابقه بوده، ناگهان شهرک‌ها را یکی پس از دیگری بر سر صهیونیست‌ها آوار کرد. شنبه‌ای که در پایان آن روز بنیامین نتانیاهو اعتراف کرد روز بسیار سختی برای همه ماست و جنبش حماس درصدد کشتن ما برآمده است.

بنابراین اهمیت عملیات طوفان الاقصی از چند منظر قابل‌توجه است،  اینکه عملیاتی از نوع عملیات پیش‌دستانه بوده که توسط فلسطینی‌ها انجام گرفت چراکه اسرائیل درصدد حمله علیه ملت مظلوم فلسطین بوده و اینکه رژیم اشغالگر قدس با کمک سامانه‌های اطلاعاتی و امنیتی پیشرفته و همچنین کشورهای هم‌پیمان و همدستانش به‌هیچ‌وجه نتوانست این روزها را پیش‌بینی کند.

نکته دیگر اینکه شیوه اطلاعاتی رزمندگان فلسطینی در عملیات طوفان الاقصی بسیار دقیق بود چراکه بدون هیچ‌گونه درزِ اطلاعاتی کار بزرگی را انجام دادند و هیمنه پوشالی رژیم صهیونیستی را در هم کوبیدند. البته حماس از دو سال پیش با مخفی نگه‌داشتن برنامه‌های نظامی خود و متقاعد کردن صهیونیست‌ها به عدم تمایل برای رویارویی نظامی، مقدمات این حمله را فراهم کرده بود. عملیات دقیق و حساب‌شده‌ای که حماس باهدف فریب و غافلگیر کردن اشغالگران قدس در پیش‌گرفته بود به رزمندگان فلسطینی این امکان را داد تا با کم‌ترین تجهیزات و استفاده از بولدوزر، گلایدر و موتور به جنگ یکی از قدرتمند‌ترین ارتش‌های خاورمیانه بروند.

اگرچه منبع نزدیک به حماس در این خصوص هم می‌گوید: جنبش مقاومت اسلامی طی ماه‌های گذشته از یک تاکتیک اطلاعاتی بی‌سابقه برای گمراه کردن اسرائیل استفاده کرد. حماس درحالی‌که خود را برای این عملیات بزرگ آماده می‌کرد این تصور عمومی را ایجاد کرده بود که حاضر نیست وارد جنگ یا رویارویی با اسرائیل شود. لذا یک منبع امنیتی اسرائیلی در این خصوص هم به‌صراحت اذعان می‌کند که سرویس‌های امنیتی این کشور توسط حماس فریب‌خورده‌اند. این منبع می‌گوید: آن‌ها باعث شدند ما فکر کنیم که پول و اقتصاد برایشان مهم است اما تمام مدت درگیر آموزش و تمرین نظامی بودند تا اینکه سرانجام شورش کردند.

بااین‌حال سرعت عمل و سازمان‌دهی عملیات طوفان الاقصی و حمله سایبری علیه سامانه گنبد آهنین و سایر سامانه‌های هوشمند تاکتیکی رژیم صهیونیستی حکایت از پیچیدگی این عملیات دارد به‌طوری‌که بزرگ‌ترین شکست اطلاعاتی اسرائیل در نیم‌قرن اخیر را رقم‌زده است. هرچند باوجود شبکه پیچیده جاسوسی صهیونیست‌ها (موساد) اما این رژیم نتوانسته هنوز حمله را شناسایی و از آن جلوگیری کند؛ بنابراین عملیات طوفان الاقصی توانست دیوار عظیم امنیتی رژیم صهیونیستی حول غزه را فروبریزد و توازن قدرت در سرزمین‌های اشغالی را تغییر دهد.

با این اوصاف رژیم صهیونیستی متوجه شده که به‌تنهایی حریف مقاومت فلسطین در غزه نمی‌شود. گرچه نتانیاهو فراخوان نیروهای ذخیره و جنگ نامحدود را داده، اما رژیم صهیونیستی که علیه ملت فلسطین به‌طور علنی و پنهان همواره دست به کشتارهای متعدد زده، همچنان با شعله‌های خشم فلسطینیان و ملت‌های آزاده جهان روبروست اما باید بپذیریم که تحول مهمی در سطح جهان رخ‌داده که نقشه‌ها و رؤیاهای آشفته‌ای که رژیم صهیونیستی برای ملت فلسطین و خاورمیانه بزرگ دیده بود، همگی نقش بر آب‌شده است. از طرفی کشورهایی را که قصد سازش و عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را داشتند نیز وادار کرد تا در مواضع خود بازنگری کنند.

انتهای خبر/