به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب،سید ابوالحسن حسینی نیک-ایل قشقایی یکی از کهن­ترین، بزرگترین، سیاسی ­ترین و چابک­ترین ایل­های ایران است که از آغاز ظهور و تشکیل اتحادیه ایلی، با تعامل وهمزیستی با دیگر قومیت ­های ایران در انسجام و حفظ هویت ملی نقش مهمی را ایفا کرده است.

 “استفان شوارز” طراح انگلیسی “خودروی قشقایی” در مورد علت انتخاب نام­ این خودرو می­گوید: به خاطر چالاکی، هوشمندی، کنترل و پر طاقتی (نرم بودن) ایل قشقایی که برگرفته از زندگی کوچ­ نشینی و به عنوان یکی از مهم­ترین ایلات ایران و حتی خاورمیانه، نامگذاری کرد.

قلمرو ایل قشقایی در بخش وسیعی از مناطق جنوب و جنوب غربی ایران واقع است. این محدوده در نواحی مختلفی از استان­های فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و چهار محال و بختیاری قرار دارد. منطقه قشلاقی و ییلاقی ایل قشقایی نیز از کرانه ­های خلیج فارس تا نواحی جنوبی استان اصفهان کشیده شده است.

امروز ایل قشقایی از شش طایفه فارسیمدان، شش بلوکی، عمله، کشکولی بزرگ، کشکولی کوچک، دره ­شوری و تیره­ های زیادی تشکیل شده است. جمعیت ایل قشقایی درطول تاریخ دچار نوسانات بسیاری شده اما هم اینک یکی از پر جمعیت­ ترین ایل­های ایران به شمار می­ آید.

بنابر نوشته مورخان با شروع جنگ جهانی اول بسیاری از افراد ایل قشقایی در جنگ­های محلی و مبارزه با انگلیسی­ ها جان خود را از دست دادند. همچنین شیوع بیماری­ های واگیر دار و مرگ و میر ناشی از آن در کاهش جمعیت ایل قشقایی نقش اساسی داشته است. اما پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ و احیای قدرت سران قشقایی، جمعیت ایل انسجام و رو به ازدیاد نمود.

ایل قشقایی در طول تاریخ در معادلات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی، عمرانی و… کشور نقش بسیار مهمی داشته است. نقش اقتصادی آنها اگر پر رنگتر از سایر نقشهای آنها نباشد کمرنگ ­تر نیست.

این ایل دارای بزرگ مردان و زنانی بوده و هست که نه تنها تاریخ آنها را نساخت بلکه تاریخ­ساز شدند. به عنوان مثال، یکی از کارهای عمرانی و تاریخی که از زمان صفوی به یاد گار باقی مانده است و در حال حاضر به یک قطب گردشگری برای شهرستان سامان استان چهار محال و بختیاری تبدیل شده است، “پل زمان­ خان” است.

 این پل به دستور زمان‌خان رئیس طایفه نفر از خاندان ایل بیگی قشقایی از سرداران معروف شاهان صفوی برای عبور و مرور بر روی رودخانه زاینده‌رود احداث گردید و به­ نوعی عشایر قشقایی و بختیاری را نجات داد.

همچنین، امیر قاضی شاهیلو از بنیانگذاران اتحادیه و سر سسلسله دودمان ایلخانان قشقایی از مریدان شاه اسماعیل صفوی، محمد علی­خان، ایلخانی مشهور از مریدان میرزا ابوالقاسم سکوت، میرزا جهانگیر­خان قشقایی از علمای بلند پایه تشیع روزگار خود (از شاگردان برجسته وی محمدعلی شاه‌آبادی، آیت­ الله بروجردی، سید حسن مدرس، نخودکی اصفهانی و…) و ملا علی­بابا از عرفا و بزرگان دینی ایل قشقایی محسوب می ­شوند. زبان، ادبیات و هنر در ایل قشقایی دارای پیشینه تاریخی و بسیار غنی است.

ماذون (مادر از تیره قادرلو عمله و پدر از طایفه شیخ هابیلی کهگیلویه)، یوسف علی بیگ، استاد محمد­ابراهیم و فریدون توللی از نام آورترین شعرا و سرایندگان ایل قشقایی است. غول ارج، خسروبیگ، مسیح­خان، نعمت، شایلو، حسینقلی­خان صمصام، کل­ ویسعلی­ دره ­شوری، عبدالحسین­خان­ کشکولی و پسرش را از دیگر شاعران ایل قشقایی می ­توان هم نام برد.

در میان ایل قشقایی، نویسندگان چند دیده می­ شود که معروفترین چهره در بین آنها محمد بهمن بیگی پدر آموزش و پرورش عشایر ایران و کاوه بیات مورخ نامدار کشور نوه دختری صولت ­الدوله است.

ورزشکاران بزرگی چون مسعود شجاعی آرخلو کاپیتان حال حاضر تیم ملی فوتبال و زنان سیاستمدار و با کیاستی چون بی­بی خدیجه کشکولی همسر صولت ­الدوله را هم می ­توان نام برد.موسیقی و هنر چنان با زندگی مردم ایل عجین شده است که از تولد تا مرگ هم آنان را همراهی می­ کند.

استاد خانگلدی، حسین­ قلی­خان صمصام، هولاکوخان جانی­پور، عاشق حیدرقلی و نوه­هایش، شاه میرزا (نوازنده نی)، ماه پرویز، استاد قیطاسی و فرزندان، استاد حاجی و فرزندان، استاد ساری­خان، استاد نظر و فرزندش استاد محمد ابراهیم، استاد سلیمان، استاد داوود، استاد عبدالحمید، حبیب­الله گرگین­پور و فرزندانش فرود، فرهاد و غلامعلی، برزو طیبی، محمد­حسین کیانی، طهمورث کشکولی و ابراهیم کهندل، جمشید جهانزاده، داریوش فرهنگ دره­شوری و فروغ قجابگلو، بهنام نوروزی، افسانه جهانگیری، شعله قهرمانی و… را می ­توان از بهترین موسیقی­دانان، آوازخوانان و به طور کلی هنرمندان ایل قشقایی نام برد.

ایل قشقایی در طول سده­های متاخر، تاثیر عمده­ای بر رویدادها و حوادث سیاسی و اجتماعی جنوب کشور داشته است. با توجه به نقش نخبگان سیاسی ایل (ایلخانی­ها وخاندان ایلخانی و کلانتران) در تحولات و حوادث تاریخی، جنبه سیاسی تاریخ قشقائیان بر جنبه­های دیگر برتری دارد.

نقش و کمک عمده امیر قاضی شاهیلو قشقایی به پادشاهان صفوی در رسمی کردن مذهب شعیه، بیرون راندن پرتغالی­ ها از جزیره هرمز در زمان شاه عباس صفوی، مبارزه مردانه آنها در کنار لرها مقابل هجوم افغانها به فارس، پیوستن قشقایی­ها به سپاه نادر در لشکرکشی به هندوستان، بلخ و بخارا، جایگاه ویژه نظامی و سیاسی قشقایی­ ها در دربار حکومت زندیه به گون ه­ای که به خاطر حمایت بی­ چون و چرای این ایل از لطفعلی خان زند در قلعه بم کرمان در دوران قاجار تا مدتی از قدرت آنها کاسته و آقا محمدخان قاجار تعداد زیادی از آنها را به حومه ورامین، چهارلنگ بختیاری و مازندران تبعید کرد. تا اینکه با پیوستن اقوام لر و لک به آنها تا حدودی نسبت به قبل قدرتشان افزایش پیدا کرد.

در این دوران با انتصاب ایلخانی جانی­ خان معروف به جانی­خانی نقش بسیار مهم وکلیدی در انسجام و یکپارچگی ایل قشقایی بازی کرد به گون ه­ای که تعداد زیادی از بزرگان قشقایی وی را بنیانگذار اصلی ایل قشقایی می­دانند. آنچنان کاردان و مقتدر بود که در پاسخ به نامه آقا محمدخان قاجار که از ایشان اظهار اطاعت خواسته بود، نامه اهانت آمیزی را فرستاد.

با فوت جانی خانی (۱۲۳۹ه.ق) فرزندان و نوادگان آن به سمت ایلخانی و مقام ایل بیگی منصوب شدند. ایل قشقایی از این دوران تا ایلخانی صولت ­الدوله جزء در دوره ایلخانی محمد­علی­خان، دستخوش انشقاق توسط انگلیس، جنگ و تبعید شد.

مهاجرت ایل قشقایی به کرمان توسط مرتضی­قلی­خان ایل­بیگی در اعتراض به برخورد با محمدقلی­خان، تبعید ۱۳ ساله محمدعلی­خان به تهران و بازگشت آن و احیای شکل گیری مجدد اتحاد و انسجام ایل و مرگ آن ( ۱۲۶۸ه.ق)، شرکت دسته­ای از سواران قشقایی در جنگ علیه شیخ سعید امام مسقط (عمان۱۲۷۰ه.ق)، تشکیل اتحادیه خمسه توسط ناصرالدین ­شاه برای مقابله با قدرت روز افزون قشقایی­ ها، نخستین رویارویی قشقایی­ ها و انگلیسی­ها در جنگ ننیزک ( ۱۲۷۳ ه.ق حوالی برازجان) به فرماندهی سهراب خان (نامه تقدیر به همراه یک قبضه شمشیر مرصع نشان از طرف ناصرالدین شاه به ایشان به پاس رشادتهایش)، اعدام سهراب­خان( ۱۲۹۱ ه.ق)، امراض مسری، خشکسالی و به دنبال آن قحط ­سالی­ های پی درپی از مهمترین حوادث این دوران محسوب می ­شوند.

به هر حال، از زمان صفویان تا اواخر ایلخانی ضرغام ­الدوله و اوایل ایلخانی صولت­ الدوله، ایل قشقایی دارای دولت مردانی بودند که از یک طرف در تمامی حکوم ت­های مرکزی نقش سیاسی مهم و تاثیر­گذاری داشتند و در طول تاریخ هم به رقبای ایلی خود و هم به بریتانیای کبیر و حتی حکومت­های مرکزی ایران هرگز اجازه هیچ­گونه تعدی و تجاوزی را نمی­ دادند و خواب را از چشمان آنها همیشه می ­ربودند به گونه­ ای که کشور استعمارگر انگلیس برای مهار آنها اتحادیه خمسه را در جنوب ایران تشکیل داد.

از طرفی دیگر بیشه ایلیشان همیشه پر از شیر مردان و شیر زنانی بود که نقش بی­بدیلی در اتحاد و انسجام ایلی خود ایفا می­کردند. مهم­ترین آنها جانی­خانی بنیانگذار ایل قشقایی و خانواده وی از جمله: محمد­علی­خان و سهراب خان قهرمان نامی ادبیات و داستانهای حماسی ایل قشقایی و صولت­الدوله سردار ملی مشروطه می ­باشد.

پس فرزندان ایل قشقایی به خصوص نسل فعلی باید به چنین پیشینه­ تاریخی همیشه افتخار کنند و به خود ببالند و با غرور سرشان را بالا بگیرند و سعی کنند این نقش سیاسی در هیچ دوره­ای از زمان کم رنگ نشود چون حیات این ایل به نقش سیاسی آن بستگی دارد و در طول تاریخ به تجربه هم ثابت شده که اولاً؛ هر موقع این نقش را از دست دادند، دچار انشقاق درون ایلی و مورد سوء استفاده قرار گرفته ­اند.

پس نقطه قوتشان در اتحادشان بوده و می ­باشد. ثانیاً؛ عَلَم قشقایی را فقط با اتحاد و انسجام بزرگان ایلی خود که اهل هیچ­گونه معامله­ و مماشاتی نباشند، می­ توان افراشته نگه داشت، در غیر اینصورت ایل قشقایی دچار شکاف و تفرقه روز افزون شده و از صحنه معادلات سیاسی و اجتماعی منطقه ­ای و ملی ایران کنار زده خواهد شد.

ادامه دارد ...