به گزارش آفتاب جنوب،روستای زیبای اسپر سرزمین یاقوت های سرخ در ۴۵  کیلومتری شمال شهرستان گچساران قرار گرفته است در شرق روستای اسپر کوه خامی و روستای مارین٬ غرب آن روستای شامبراکان و آرو درقسمت شمال کوه زرد و جنوب این روستا  کوه دیل و روستای دیل قرار دارد.

حدود ۹۰درصداز محصولات باغات این روستا انار است که شیرین ترین و مرغوب ترین انار در تمام این منطقه است که به شهرستان های اهواز ،آبادان گاهی اصفهان و دیگر استانها بارگیری می شود.

 مردم اسپر علاوه بر باغداری  به دامداری ٬ کشاورزی و صیفی کاری هم مشغول هستند آبیاری باغات و مزارع روستای اسپر توسط چشمه ای صورت می گیرد در شمال این روستای خوش آب و هوا  قرار دارد و به سرچشمه معروف است.

روستای اسپر از لحاظ تاریخی دارای قدمتی بسیار زیاد و آثار باستانی موجود در منطقه پایین دست روستا با نام "حرجون" که این آثار به جا مانده حاکی از تمدنی پیشرفته در دوران خود بوده است و بقایای تاریخی  دیگری در منطقه دیگر روستا "گرو " در شرق روستای اسپر گواهی بر صحت این موضوع دارد.

زیارتگاه امامزاده ابرهیم (نه تنون) جانب شرقی روستای اسپر در شیبی ناهموار که اکنون اطراف آن را تسطیح کرده‌اند، قرار دارد.در وضعيت فعلی ساختمان قديمی اين زيارتگاه در سال (1378 ه.ش) توسط اولاد سبز علی آقا(باقرنژاد و مومنی) و همياری مردم روستا تخريب، سپس طرح جامع آن با فضای بيشتری در ابعاد 12*12 متر با رعايت اصول مهندسی، فوندانسيون و اسكلت‌بندی فلزی آن با استفاده از سيمان و بلوک انجام گرفته است. نمای داخلی ساختمان كه مرقد مطهر در وسط آن قرار گرفته سالن وسيعی است كه ديواره‌های آن با كاشی سفيد پوشش داده شده و در حال حاضر اجرای گنبد و پوشش بيرونی آن ادامه دارد.

در روستای اسپر غاری در ارتفاع حدود 50 متری در صخره ای نزدیک روستا وجود دارد که قدمت استفاده از این غار به چند صد سال قبل بر می گردد که به این غار غربخانه می گویند.

مردم در دوران گذشته  از نظر بهداشت ٬ تغذیه وامکانات زندگی در وضعیت بسیار سختی به سر می بردند به همین نسبت شیوع بیماری های کشنده ای چون سل ، وبا ، آبله ،حصبه و سرخک تلفات بسیاری از سکنه می گرفت ومردم هم با این وضعیت کنار آمده بودند چون چاره ای نداشتند و راه مقابله زیادی وجود نداشت.

تنها اطاق ایزوله وبیمارستان آن دوران غربخانه بود وبیمار را در آن قرار می دادند آب ٬ خوراک وداروهای محلی هم کنار او می گذاشتند این بیمار یا شفا پیدا می کرد و به زندگی ادامه می داد یا در همان غار با زندگی وداع می کرد.ضمناً افرادی می توانند وارد این غار شوند که مهارت صخره پیمایی وکوه نوردی داشته  باشند زیرا به دلیل ارتفاع زیاد و صعب العبور بودن نفوذ به آن ممکن نیست . انتخاب این غار به این خاطر بوده که حیوانات موذی  و وحشی امکان دسترسی به بیماران را نداشته باشند .

 جهت جلو گیری از ورود احتمالی جانواران وحشی  ورودی این غار را به وسیله سنگ وگل محصور کرده بودند اما درب کوچکی بالای آن جهت نفوذ هوا و دادن آب و غذا به بیماران وجود داشت  که قسمتی از دیواره آن هنوز هم پا بر جاست .   

کهنسالترین درخت روستای اسپر با عمر بیش از 150 سال هنوز در این روستای خوش آب و هوا عرض اندام می نماید.

در روستای اسپرقوانین ومقررات عمومی وجود دارد که در هیچ یک از روستاهای هم جوار وجود ندارد  اگر هم باشد با این نظم خاص اجرا نمی شود این قوانین در شیوه مدیریت آبیاری ، کاشت ، داشت وبرداشت محصولات کشاورزی و باغات اعمال می شود . 

همه مردم روستا موظفند هر سال یک دوم از زمینهای کشاورزی خود را بصورت آیش محصولی نکارند. این آیش را در اصطلاح محلی دستی دستی می گویند، یعنی بخشی از زمین های کشاورزی که امسال کاشته شده سال زراعی دیگر کاشته نشوند البته این روش دو مزایا به همراه داشت یکی اینکه آفتهای مختلف در یک دوره آیش از بین می روند دوم اینکه چون بخش زیادی از فعالیت اقتصادی مردم در آن زمان دامداری بود لذا جهت چرای دام ها نیاز به منطقه وسیعی بود واین امر باعث می شد زمین ها آمادگی بیشتری برای کشت محصول بعدی را داشته باشد .

 تعیین دو نفر مجرب در امور کشاورزی جهت مدیریت آبیاری باغات ومحصولات کشاورزی روستا ( میرآب ) این دونفر با اختیارات کامل از اول اردیبهشت ماه تا بارش اولین باران این مسئو لیت را برعهده داشتند وهمه مردم باید از این قانون پیروی کنند و طبق مقررات نزدیکترین باغ یا محصولات کشاورزی به سرچشمه  با آخرین باغ ومحصولات کشاورزی از یک سهم مساوی آب برخوردارند. 

 حقوق این دونفر را چند نفر ازمعتمدین و ریش سفیدان روستا بر اساس تعداد درخت تعیین می کنند . مثلاً تعیین می کنندکه به ازای هر درخت در طول یک دوره ی آبیاری چه مبلغی پرداخت شود  وطبق لیستی که قبلاً تنظیم شده تعداد درختان هر فرد هم مشخص است .

بخش زیادی از فعالیت اقتصادی مردم در آن زمان دامداری بود و حداقل یک سوم مردم بین ۵۰  تا ۳۰۰ راس بز و اکثر مردم روستا  ۲ تا ۱۰ راس گاو داشتند روستای اسپر کوهستانی است و مردم بیشتر به نگهداری بز می پرداختندو جهت چرای این همه احشام نیاز به منطقه وسیعی بود . معتمدین که همان ریش سفیدان روستا بودنداول فروردین تا اول آذر ماه  منطقه ای را جهت چرای زمستانه قرق اعلام می کردند و از این تاریخ هیچ کس به این منطقه وارد نمی شد تا زمان تعیین شده . البته دراین دوره به علت زندگی ماشینی و مهاجرت به شهرها و تغییر شغل و راحت طلبی نسل های بعد دامداری به فراموشی سپرده شده این بخش اجرا نمی شود .

حدود90درصد باغ های روستای اسپر انار و۱0درصد  سیب ،انجیر ، هلو ، زردآلو و آلو است  عبور باغبانان جهت دسترسی به باغ های خود از کوچه های باریکی است که درختان پر از میوه دو طرف آن سایه افکنده است.

درگذشته با توجه به اینکه مردم امکانات و ماشین آلات کشاورزی امروزی را در اختیار نداشتند کارهایی که نیاز به نیروی کار بیشتری داشت  از جمله در کاشت محصولاتی مثل پیاز ، درو گندم وجو ، کارهای ساختمانی ، دیوارکشی باغها و خرمن کوبی  را با همکاری یکدیگر انجام می دادند.

چشمه آب شیرین میان چشمه های آب معنی با طعم گوگرد

سر چشمه روستای اسپر دارای چندین چشمه آب زلال معدنی با طعم گوگرد است اما  از این همه چشمه ای که از زمین می جوشند، یکی آب شیرین دارد که گذشته به چشمه "خانی" معروف بود چون در دوره های گذشته برای مصارف روزانه قلعه نشین ها ( خان ها )از آب آن استفاده می کردند مردم  روستا هم کم  و بیش تا سال ۱۳89که روستا از آب لوله کشی بهره مند شد از همین چشمه استفاده می کردند.

هر نوع فلزی که در آب این چشمه ها بجز چشمه آب شیرین قرار گیرد در مدت زمان کوتاهی سیاه شده و رنگ اصلی خود را از  دست می دهند  اولین چشمه ی آب معدنی روستای اسپر  ۲۰۰ متر مانده به ورودی روستا به نام (دره گَرو) آبی معدنی با طعم و بوی شديد گوگرد وجود دارد که بيماران پوستی را در آن شستشو مي دادند.

دومین آب معدنی  دو کیلومتری شرق روستای اسپر در منطقه ای به نام (گرو) با طعم و بوی شديدگوگرد که شامل دوچشمه با فاصله ۵۰ متر از همدیگر، که پایین دست باغ اناری حدود ۵۰۰  درخت وجود داشت با مرغوبترین انار دوران خود ولی به علت  عدم توجه اکنون آثاری از آن نیست.

   سومین آب معدنی چشمه های آب اصلی روستا که تا دو سال قبل که از آب لوله کشی محروم بودند از آن استفاده  می کردند این آب نسبت به دو چشمه ی آب معدنی دیگر طعم و بوی کمتری دارد .  مردم روستا معتقدند طعم و مرغوبیت بالای میوه های مختلف روستا از مواد معدنی مختلفی است که در آب چشمه های این روستا وجود دارد .

حرجون و آبشار فصلی آن از مناطق زیباو جداب اسپر

یکی دیگراز مناطق دیدنی روستای اسپر که نام محلی آن (حرجون ) است دارای آثار باستانی با قدمت بسیار و وجود تکه های شکسته کوزه های رنگارنگ ودو سنگ بزرگ آسیاب که گویای تمدنی بسیار پیشرفته در دوران خود بوده است آثار به جا مانده از سنگ های آسیاب وتراشیدن آنها ومیدان وسیع دایره ای و محل اسقرار آن مشخص است که این آسیاب به وسیله اسب یا قاطر می چرخیده  و آثار به جا مانده از شهر ویران آن حکایت از تمدنی منظم و پیشرفته دارد که متاسفانه در چند سال اخیر تخریب واز بین رفته است  . 

 آبشارفصلی زیبا و جذاب اسپر در بالا دست این منطقه قرار گرفته و آب این آبشار باسرعت زیاد بدون هیچ مانعی در حوضچه ای که ایجاد کرده ریخته وقطرات ریز آب آن مثل باران آرام آرام تا حدود بیست متر اطراف خود را قطره باران می کند .

وجود چشمه قیــر میان باغهای به هم پیوسته انار

در روستای اسپر میان باغ های به هم پیوسته انار و عبور آبهای فراوان که از دره عمیقی به نام  دره  قیردون ،چشمه ای وجود دارد که نه آب بلکه قیرخالص از آن بیرون می آید. این چشمه  شاید هزاران سال هم عمر داشته باشد به طوری که نسل به نسل نقل شده است این چشمه همیشه وجود داشته ودر تمام فصول سال از این چشمه ٬ قیر آرام آرام خارج می شود اما در زمستان به علت سردی هوا نسبت به تابستان کمتر است .

در گذشته جهت نگهداری نان از ظروفی که با برگ های نازک نخل بافته می شد استفاده می کردند به خاطر استحکام بیشتر از این قیر می پختند و به پشت  ظروف می مالیدند بعد از سفت شدن کمی هم خاکستر می پاشیدند تا به دست نچسبد .  این سالها چون مورد استفاده قرار نمی گیرد ذره ذره همراه با آب حرکت کرده ودرمسیر خود به قورباغه ها ٬ خرچنگ ها و حتی مارهای آبی چسبیده و آنها را از بین برده است . 

با تشکر ویژه از آقایان هادی حیدرزاده و مجتبی باقرنژادو دهیاری روستای اسپرکه در تهیه این گزارش ما را یاری نمودند.

انتهای پیام/م