به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب،اقلیم جهانی با سرعت بی سابقه ای در حال تغییر و تحول است و چالش هایی همچون خشکسالی ، به خطر افتادن امنیت غذایی و افزایش مخاطرات طبیعی ، کشورها را تهدید می کندواین در حالی است که در میان اقلیم شناسان جهان ، دیدگاه های مختلفی نسبت به موضوع تغییر اقلیم وجود دارد.برخی از آنها ضمن اشاره به طبیعی بودن مسیر اقلیم در زمان کنونی، عنوان نوسانات آب و هوایی را برای تغییر اقلیم به کار می برند، در حالی که از طرفی موضوع گرمایش زمین در نتیجه فعالیت های صنعتی بشر را نیز پذیرفته اند.

البته افزایش فعالیت های بشر، سرعت قابل توجهی به گرم شدن کره زمین بخشیده و همین امر باعث شده است که تعداد اقلیم شناسانی که پدیده گرمایش زمین را امری طبیعی قلمداد می کنند بسیار کاهش یابد. موضوع تغییر اقلیم و برنامه ریزی برای مواجهه با آن از مسائل اساسی و روز دنیا در حیطه محیط زیست و کشاورزی است، مطالعه و بررسی آمارها از مدل های آب و هواشناسی در کشور نیز نشان از نوسانات آب و هوایی دارد که در دو دهه اخیر بی سابقه بوده است.

آثار بی آبی در کهگیلویه و بویراحمد

 خشکسالی،کاهش بی سابقه نزولات جوی ،افزایش درجه حرارت و کاهش شدید ذخیره آب سدها،قنوات و چاه ها همگی حاکی از تغییرات شدید در آینده نزدیک بوده ، زنگ خطر را به جد به صدا درآورده است.با این تفاسیر اوج گرفتن گرمای هوا ،آثار بی آبی در سرزمین آب های روان و چشمه های جوشان را نمایان تر کرده است،کاهش چشمگیر آب سد کوثر، افزایش تعداد روستاهای نیازمند آب رسانی سیار، کاهش شدید آب سفره های زیرزمینی و گسترش پدیده خشک شدن جنگل های بلوط پیامدهای کم آبی درکهگیلویه و بویراحمد است.

در حالیکه که کارشناسان شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد خبر از افت میانگین 10 متری در سفره های زیرزمینی 15 دشت این استان می دهند و کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری معتقدندکه 120 هزار هکتار جنگل بلوط بر اثر بی آبی خشکیده است، اگرچه در شرایطی که صاحب نظران از کشاورزان می خواهند اقدام به کشت محصولات پرآب برمانند برنج وذرت نکنند اما در برخی موارد کشت چنین محصولاتی گواهی بر بی توجهی به این مساله است.

کاهش 40درصدی کشت برنج دراستان

این درحالی است که مدیر زراعت جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به خشکسالی و کم بارانی اخیر می گوید: کشت برنج امسال در این استان نسبت به سال گذشته 40درصد کاهش یافته است ،امسال 3 هزار هکتار از شالیزارهای این استان زیر کشت برنج رفت در حالی که سال گذشته بیش از 5هزار هکتار برنج کشت شده بود.

عیسی راستین نسب ،می افزاید:با توجه به مصرف زیاد آب برای تولید محصول برنج امسال تنها در حاشیه رودخانه‌ها اقدام به کشت محصول برنج شد.

وی درادامه از کاهش 33درصدی کشت ذرت در این استان بیان می کند:سال گذشته 3 هزار و 100 هکتار زمین کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد زیر کشت ذرت رفت و امسال پیش بینی می‌شود که 2 هزار هکتار زمین زیر کشت این محصول پرآب برود،تاکنون 500 هکتار از مزارع استان زیر کشت این محصول رفته است که با استفاده از آموزش‌های ترویجی تلاش می‌شود مشارکت کشاورزان برای کاهش کشت ذرت جلب شود.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمددرادامه می گوید:برداشت جو در 28 هزار هکتار از مزارع این استان انجام شده که میانگین میزان برداشت جو در هر هکتار از مزارع کهگیلویه و بویراحمد یک و نیم تن در هر هکتار است وبه دلیل پایین بودن قیمت تضمینی جو و تفاوت فاحش با نرخ بازار کشاورزان از خرید تضمینی این محصول استقبال مطلوبی نشد.

کاهش 100میلیون متر مکعبی آب سدکوثر

هرچندمدیربهره برداری و نگهداری سدکوثر گچساران نیز معتقد است که ذخیره آب سد کوثر در این شهرستان هم اینک 242 میلیون متر مکعب است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 100میلیون متر مکعب کاهش یافته است.

اکبر خدری، می افزاید:حجم آب سدکوثر در مدت مشابه سال آبی گذشته 342 میلیون متر مکعب بود،گنجایش مخزن سد کوثر 580 میلیون متر مکعب است و این سد سالانه آب آشامیدنی 20 شهرستان و 2 هزار روستای استان‌های هرمزگان، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر را تأمین می‌کند.

وی می گوید:نرمال تراز این مخزن بتونی با سطح دریا 625 متر است وهم اکنون ترازاستان کهگیلویه و بویر احمد و شهرستان گچساران ازاین وضعیت مستثنی نبوده و امکان ادامه فعالیت های کشاورزی در این شهرستان در گرو مدیریت منابع آب و تغییر الگوی کشت خواهد بود.  

برداشت بی رویه آب در دشت امامزاده جعفر

این درحالی است که رئیس امور آب گچساران از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی دشت 6 هزار هکتاری امامزاده جعفراین شهرستان خبرمی دهد و می گوید: برداشت بی رویه آب دراین منطقه سبب اُفت ذخیره این مایه حیاتی شده است وسطح آب سفره‌های زیرزمینی دشت امامزاده جعفر گچساران، یکی از دشت‌های مهم کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد در سال گذشته73 سانتی متر پایین‌تر رفته است.

عارف بهگام ،می گوید:هم اکنون تامین آب دشت امامزاده جعفر از سوی ایستگاه پمپاژ طرح تامین و انتقال آب امامزاده جعفر و ماهور باشت تامین می شود،سالانه 18 میلیون متر مکعب آب از سفره‌های زیر زمینی دشت امامزاده جعفر برداشت می‌شود و این در حالی است که سالانه به‌طور متوسط می‌بایست 14 میلیون متر مکعب آب از چاه‌های مجاز دشت امامزاده جعفر برداشت شود.

افت 19متری آب در دشت امازاده جعفر

وی تصریح می کند: 313 حلقه چاه در دشت امامزاده جعفر وجود دارد که از این تعداد 227 حلقه تاکنون از مدار استفاده خارج شده است وسطح آب سفره‌های زیرزمینی دشت امامزاده جعفر گچساران، یکی از دشت‌های مهم کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد هم اکنون 19 متر پایین‌تر رفته است. 
بهگام می افزاید:سالانه 4 میلیون متر مکعب از منابع آب‌های زیرزمینی دشت امامزاده جعفر این شهرستان به‌صورت مازاد برداشت می‌شود که قابل جبران نیست.

رئیس امور آب گچساران می گوید:سالانه 63 سانتی متر آب سفره‌های زیر زمینی دشت امامزاده جعفر کاهش می یابد،381 حلقه چاه آب مجاز در گچساران وجود دارد که میزان آب استحصالی از این چاه‌ها یک هزار و 424 لیتر در ثانیه است.

بازگشت امید به دشت های تشنه گچساران 

با این تفاسیر علی رغم وجود سد کوثر و رودخانه زهره به عنوان دو منبع آبی در گچساران اما دیم بودن بخش عمده ای از زمین های کشاورزی ، بهره برداران را از کشت و زرع در سال های گذشته دلسرد کرده بود و همچنین افت 19 متری سفره آب دشت 6 هزار هکتاری امامزاده جعفر بر اثر استفاده بی رویه در سال های اخیر نیزهمواره هشدار کارشناسان را در پی داشته است.

بارقه های امید دردل کشاورزان

اما روی دیگر سکه نیز حکایت دیگری دارد و اقدامات قابل توجهی در زمینه آبرسانی به زمین های مستعد کشاورزی گچساران و باشت انجام گرفته است که می توان از  تکمیل طرح آبرسانی به سه هزار و 500 هکتار زمین های دشت امامزاده جعفر پس از یک دهه انتظار ، کلنگ زنی آبیاری شبکه سه و چهار ایستگاه شماره چهار دشت لیشتر و سه هزار و 300 هکتار از اراضی کشاورزی دشت باشت و چندین طرح کوچک نام برد که بارقه های امید را در دل کشاورزان این مناطق روشن کرده است.

احیای طرح دشت لیشتر پس از سال ها انتظار

درادامه رئیس جهاد کشاورزی کهگیلویه وبویراحمد دراین خصوص می گوید: شبکه های آبیاری سه و چهار طرح دشت لیشتر با 160 میلیارد ریال اعتبار ملی و 60 میلیارد ریال اعتبار استانی به مدت یک سال احداث می شود.

الیاس تاج الدینی ،می افزاید: با اجرای این طرح 18مزرعه در روستاهای اسلام آباد و آب انجیرلیشتر گچساران به سیستم آبیاری نوین تجهیز می شود که با افتتاح آن برای 140خانوار فرصت شغلی ایجاد می شود.

وی بیان می کند:هم اکنون 85درصد از زمین های آبی گچساران به آبیاری نوین مجهز شده است که بسیار بیشتر از میانگین استان کهگیلویه و بویراحمد است.

 آغاز آبرسانی به دشت باشت وعده ای که محقق شد

تاج الدینی درادامه تصریح می کند:آبرسانی به سه هزار و 300 هکتار زمین کشاورزی دشت باشت از دیگر طرح های مهمی است که به تازگی عملیات اجرایی آن آغاز شده است که با اجرای این طرح سالیانه 21.8 میلیون متر مکعب آب کشاورزی وارد دشت های این شهرستان می شود.

وی مدت زمان اجرای این طرح را 30 ماه ذکر می کند و می گوید:صرفه‌جویی در مصرف آب و هزینه‌ها، افزایش راندمان آبیاری، کنترل فرسایش خاک، کاهش آفات و بیماری‌ها و سهولت در انجام عملیات زراعی از جمله مزایای آبیاری به روش نوین است وسهم بلاعوض دولتی برای طرح‌های نوین آبیاری امسال برای هر هکتار آبیاری 100 میلیون ریال است؛سهم دولت برای اجرای طرح های آبیاری نوین 85درصد و سهم کشاورز 15درصد است.

مزایای آب رسانی به دشت های گچساران

رئیس جهاد کشاورزی کهگیلویه وبویراحمد اظهارمی کند:توسعه کشاورزی، کاهش بیکاری و جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها، استفاده بهینه و جلوگیری از هدر رفت آب از مزایای اجرای طرح آبرسانی به دشت‌های گچساران و باشت است.

هرچندغلامرضا تاجگردون ،نماینده مردم باشت و گچساران در مجلس درخصوص آبرسانی به دشت لیشتر گچساران تصریح می کند که آب‌رسانی به این دشت از سد کوثر به درازا کشید وهمواره مردم آن را به عنوان یک گلایه مطرح می‌کنند ،اما واقعیت این است که طولانی شدن این پروژه به این دلیل بود که کارکرد و سیاست دولت در استفاده از آب و اینگونه طرح‌ها تغییر کرده است.

عددبزرگی به سفره کشاورزان منطقه رفت

وی دراین خصوص می گوید:این پروژه اعتباری نداشت و برای تأمین مجدد اعتبار، کار سختی در پیش داشتیم که با زحمات بچه‌های عزیز جهاد کشاورزی شروع شده و ادامه این کار مهم تا تحویل به کشاورز، به آن‌ها سپرده شده است.

تاجگردون می افزاید:واقعیت هم این است که با اجرای این پروژه، عدد بزرگی به سفره کشاورزان این منطقه می‌روند؛ شما سایر استان‌ها و سایر مناطق همین استان خودمان را ببینید و حداکثر استفاده را ازاین فرصت‌ها ببرید.

وی با توجه به کاهش شدید آب پشت سد کوثر تصریح می کند:نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم؛ما به امید زنده هستیم وخداوند هم بخشنده و مهربان است ان‌شاالله که بارش‌های الهی بار دیگر بر این سرزمین می‌بارند،3 سال آینده همه اراضی آبی گچساران و باشت به آبیاری تحت فشار مجهز می‌شوند.

تبدیل 16هزارهکتاراراضی دیم به آبی

تاجگردون ادامه می دهد:ظرفیت گچساران و باشت برای تبدیل اراضی دیم به آبی حدود 16 هزار هکتار است که این ظرفیت تا سه سال دیگر تکمیل و تحول اساسی در این زمینه خواهیم داشت.

وی می افزاید:12هزار و 800 هکتار زمین کشاورزی گچساران و باشت تا پایان سال 98 آبی می شود که آبرسانی به زمین های خان احمد، غورک، دشت باشت، لیشتر، تامین آب اراضی کشاورزی دژ سلیمان، تامین آب اراضی باباکلان ، آب زمین های کشاورزی نیمدور، تامین آب باغستان های دیل و آرو از مهمترین این طرح هاست.

نماینده گچساران و باشت بیان می کند:تبدیل هر 5هکتار زمین دیم به آبی ضمن ایجاد یک فرصت شغلی نقش مهمی در کاهش مصرف آب را به دنبال دارد زیرا در آبیاری به شیوه سنتی مقدار زیادی آب تبخیر می شود ،برنامه های خوبی برای توسعه آبیاری نوین در این استان در حال اجراست.

افزایش 6برابری میزان تولید درهرهکتار

وی تصریح می کند:با تبدیل این زمین های دیم به آبی زمینه اجرای 2 کشت در سال زراعی فراهم می شود که باعث 6 برابر شدن میزان تولید در هر هکتار می شود،میزان برداشت محصول گندم در هر هکتار زمین زراعی گچساران 600 کیلوگرم است درحالیکه این میزان در زمین های آبی چهار تن است.

تاجگردون با یادآوری اهمیت آب برای حیات حوزه کشاورزی بیان می کند: احداث خط انتقال اصلی آب از سد کوثر به لیشتر در سال 81، شبکه اصلی در سال 83 و شبکه فرعی انتقال آب این طرح در سال 90 آغاز شد وهم اکنون آبرسانی به یکهزار و 700 هکتار از زمین های کشاورزی دشت لیشتر گچساران در دست اجراست.

ایجاد 3000شغل مستقیم و غیرمسقیم

وی می گوید:طرح آبیاری به پنج هزارو 400 هکتار از اراضی کشاورزی دشت لیشتر و خیرآباد از سال 81 آغاز شد و تاکنون یکهزارو 200 هکتار زمین کشاورزی زیر کشت آبیاری نوین رفته است،کد اعتباری این طرح ملی در سال های گذشته راکد بود که با پیگیری های صورت گرفته امسال احیا شد،افزایش تولید ملی، ایجاد سه هزار و 300 شغل مستقیم و غیر مستقیم، کاهش اثر آلایندگی تاسیسات نفتی بر محیط زیست و سلامت مردم و تعدیل درجه حرارت دمای هوا در گچساران از مهمترین مزایای تکمیل این طرح است.

تاجگردون با یادآوری اهمیت آب برای حیات حوزه کشاورزی می افزاید: برای تخصیص آب و دریافت اعتبار طرح های آبرسانی به 3 هزار و 500 هکتار زمین های منطقه امامزاده جعفر و دشت لیشتر که به تازگی کلنگ زنی شده پس از سال ها تعطیلی تلاش های زیادی شده است.

وی تصریح کرد:3هزار و 500هکتار از اراضی امامزاده جعفر در فاز 2، پنج هزار و 400 هکتار اراضی دشت لیشتر و یک هزارو 300 هکتار زمین های کشاورزی دشت مور و یکهزار هکتار از اراضی تنگ انگشترک و آبرزی دشت مور، لیشتر و باشت، ساماندهی رودخانه باشت و دیل سه هزار هکتار تأمین آب خواهد شد.

مشارکت در صرفه جویی آب ضعیف است

نماینده مردم گچساران و باشت درادامه نیز می گوید:در سال های اخیر برای استفاده از آبیاری نوین و کشت گلخانه ای در کهگیلویه و بویراحمد تلاش گسترده ای صورت گرفته است اما مشارکت برخی شهروندان در صرفه جویی آب ضعیف است وهم اکنون 72 واحد گلخانه ای در گچساران در حال احداث است.

تغییر الگوی کشت در کهگیلویه و بویراحمد

تورج الیاسی،یکی ازکارشناسان کشاورزی درگچساران است که با اشاره به تغییرالگوی کشت دراین استان می گوید: تغییر الگوی کشت در بسیاری از نقاط استان ضروری به نظر می سد و استفاده ازجایگزینی محصولات کم توقع به لحاظ مصرف آب و سازگار با شرایط اقلیمی به جای محصولات پر مصرف و حساس به کم آبی باید مورد توجه کشاورزان قرار بگیرد.

وی می افزاید:اگرچه محصولات جایگزین باید نیاز آبی کم داشته و ضمن سازگاری با آب و هوای منطقه دارای کارایی اقتصادی بوده و موجب درآمد زایی برای خانوار روستایی شود وضمن ارتقاء اقتصادی زندگی روستاییان از مهاجرت بی رویه به شهرها و ایجادمعضلات اخلاقی و اجتماعی جلوگیری خواهد کرد.         

الیاسی تصریح می کند: از محصولات جایگزین پیشنهادی برای شهرستان گچساران در زمینه زراعت می توان به کشت کلزا به جای گندم آبی ، کنجد به جای ذرت ، زعفران به جای گندم دیم و در زمینه باغبانی نیزکشت انواع گیاهان دارویی نیز توصیه می شود.

صیانت از منابع آب کشاورزی

این کارشناس کشاورزی بیان می کند:هرچند اهمیت استراتژیک این محصولات در تهیه نان و خوراک دام و طیور غیر قابل انکار است با این حال نظر به هدف اساسی کشاورزی پایدار که حفظ و مدیریت منابع آب است و همچنین اهمیت تولید دانه های روغنی که سبب جلوگیری از خروج مقدار قابل توجهی ارز به صورت سالیانه از کشور می شود ،می توان کشت محصول کلزا را در تناوب تولید مزارع شهرستان گچساران قرار داد.    

وی درادامه می گوید:در زمینهای فاقد آب کافی برای تولید گندم و جو و زمین هایی که کیفیت تولیدی مناسبی ندارند می توان از کشت جایگزین زعفران استفاده کرد وبا توجه به اینکه کشت آزمایشی این محصول در منطقه دیل گچساران ، موفقیت آمیز بوده است لذا به منظور فعال نمودن تولید در زمین های بایر این ناحیه می توان کشت آن را توصیه کرد.  

کشت کنجد به جای ذرت و برنج

الیاسی تصریح می کند:بنابراین کشت کنجد به جای ذرت و برنج صرفه جویی قابل توجهی در مصرف آب را به دنبال خواهد داشت زیرا محصولاتی بسیار پرمصرف بوده و در فصول گرم سال کشت می شوند ،تبخیر بالا رفته و هدررفت آب به بالاترین حد خود می رسد و گاها به نسبت آب مصرف شده عملکرد تولید مناسبی نداشته و عملا کشت آنها به تخلیه منابع آب موجود می انجامد.  

وی درادامه می افزاید:در ضمینه تولید محصولات دامی ، پرورش شترکه در اکثریت دشتها و مراتع شهرستان گچساران قابل اجرا است به بهره برداران بخش دامپروری شهرستان توصیه می شود و با توجه به اینکه کاهش نزولات آسمانی سبب گردیده که مراتع استان همچون گذشته ظرفیت پذیرش دام را نداشته باشد ، پرورش شتر می تواند کمک شایانی در گردش چرخ اقتصاد روستاییان و عشایر نموده و حتی از کوچ عشایر برای یافتن علوفه جلوگیری نماید.

گفتنی است استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن یک درصد از خاک کشور نزدیک به 10 درصد از روان آب‌های ایران را در اختیار دارد و رودخانه های  فصلی و دائمی این استان یک هزار و 400 کیلومتر طول دارند.

کاهش 10متری سفره های زیرزمینی کهگیلویه و بویراحمد

سالانه 850 هزار تن انواع محصولات کشاورزی در استان 713 هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود،این استان 270 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که 80 هزار هکتار آن آبی است که به گفته مسئولان آب سفره‌های زیرزمینی در 15 دشت این استان نسبت به بلند مدت 10 متر کاهش یافته است.

میزان بارندگی در این استان در سال زراعی جاری نسبت به میانگین بلند مدت 40 درصد کاهش یافته است وشهرستان‌های گچساران و باشت عمده‌ترین مناطق کشت محصول دانه‌های روغنی و ذرت در کهگیلویه و بویراحمد است که سالیانه 12 هزار تن محصول تولید و روانه بازار مصرف می‌کنند.

انتهای پیام